OTOMOTİVDE YENİ TRENDLER VE OTOMOTİV SEKTÖRÜNÜN GELECEĞİ

Salih Sami Atılgan

salihsamiatilgan@yedpahaber.com

Değerli meslektaşlarım, otomotiv sektörünün Türkiye için önemine ve dünya genelinde otomotiv endüstrisinde yaşanan değişim ve yeni trendlere değinerek, sektörde yaşanan dönüşüm, sürdürülebilirlik ve çevresel etkilerle teknolojik gelişmeler arasındaki dengeyi değerlendirdik.

Otomotiv sektörünün ekonomideki rolü

Otomotiv sektörü bütün ana sektörlerin en büyük tüketici grubu olanı, aynı zamanda birçok sektörü de yakından ilgilendiriyor. En çok Ar-Ge çalışmalarının yapıldığı sektör olan otomotiv, bilginin üretildiği ve farklı kanallarda kullanıldığı için ülkemiz açısından da ayrıca önem arz ediyor. Dünya geneline de baktığımızda otomotiv endüstrisinde gelişmiş ülkelerin dünya sıralamasında önde olduğunu görüyoruz. Bu sektör geniş iş imkanları da sağlıyor ve bunun yanında ana sanayisi ve yan sanayisi ile birçok kolu besliyor.

Türkiye özelinde ihracat açısından baktığımızda son 16 yıldır lider sektör konumunda, yan sanayimize de baktığımızda 14 milyar dolar ihracat rakamlarının üzerinde seyretmektedir. Yıl sonu itibarı ile rakamlara baktığımızda, Türkiye‘de üretim yıllık 2 milyon araç üreyim kapasiteye sahiptir. Üretimde dünyada 14üncü, Avrupa Birliği ülkeleri içerinde de 4. sırada yer almaktadır. Otomotiv sektörü üretiminin %75ten fazlasını ihracat yapılıyor ve ihracatın ise %80ini Avrupa Birliği ülkelerine ihraç edilmektedir. Gayrisafi hasıla içerinde %5.5 paya sahipken toplanan vergilerde otomotiv sektörünün payı da %7.3’lük paya sahip.  Bu yıl dolaylı vergilerden 441 milyar dolarlık vergi ile en önemli gelir kaynaklarımızdan biri olan lider sektörümüz diyebiliriz. Toplam üretimimiz bu yıl 1.468 bin adet olarak gerçekleşti. 2023 yılında Türkiye otomotiv pazarı olarak, 1.232 bin adetle tarihin en büyük rakamına ulaştı. Türkiye motorlu taşıtlar pazarı, ithalat rakamlarında da rekor kırarak 815 bin seviyelerine ulaşmış durumdadır. Toplam otomotiv ihracatımız 14 milyar dolar seviyesinde, yan sanayi ile beraber 35 milyar 685 milyon dolar olarak gerçekleşti. Bu sene otomotiv sanayi yılbaşındaki belirsizliklere rağmen yıl sonunda rekor seviyelere ulaştı. Türkiye’de otomotiv sanayi büyük potansiyele sahip. Türkiye’de araç fiyatlarını dünya ile kıyasladığımızda pahalı olmasına rağmen rekor seviyelere ulaşmış olması Türkiye’deki potansiyeli göstermekte.

Otomotiv sektöründe genel bakış ve sürdürülebilirlik

Türkiye’de sektörün genel sorunlarına bakacak olursak, sektör 2023 yılında oldukça iyi rakamlar ile kapattı, ama sektörün temel bir problemi belirsizliklerdir. 2023 yılında rekor satışlar gerçekleşmesine rağmen 2024 yılının en iyi tahminler bir milyon seviyelerinde gerçekleşeceği öngörülüyor. Türkiye, hafif ticari araç üretiminde Avrupa’da lider ama binek araçlarda aynı durumda değil. Binek araç satışında ithal araçlar çok daha fazla adetlerde gerçekleşiyor.

Otomotiv endüstrisini dünya genelinde önemine bakacak olursak, sektör kendisi ile beraber çok geniş bir alana etki etmektedir. Sektörde sürdürebilirliğin en önemli olduğu alanlardan biri küresel iklim politikaları ve karbon salınımı ile ilgili zorunluluklardır.

Dünya geneline araç sayıları her geçen gün artmakta. Her yıl 85 milyon civarında araç üretilmekte ve benzer adetler satılmaktadır. Otomotivlerin çevresel etkilerini göz önünde bulundurduğumuzda birtakım önlemlerin zorunlu hale geldiğini görmekteyiz.

Bu konu ile bağlantılı olarak sektörde Ar-Ge çalışmalarında daha az karbon salınımı, alternatif enerji kaynaklarına yönelim hız kazanmış durumda. Hidrojen enerjisi konuşulan konular arasında olsa da binek ve hafif ticari araçlarda elektrikli araçlara yönelim hız kazanmış diyebiliriz. Avrupa Birliğinin yeşil mutabakatındaki değişiklikler önem arz ediyor. Avrupa ülkelerinde genel itibari ile elektrikli araç satışları yüzde 20’li rakamlara ulaşmış ve 2050 yılında sıfır emisyon politikası izlenmektedir. Tabi sıfır emisyon politika çalışmaları bütün alanlarda devam etmekte. Otomotivin saldığı karbon emisyonları hacmi itibari ile daha önem kazanmakta. Bütün global markaların bu yönde çalışmaları ağırlık kazanmış durumdadır.

Türkiye açısından da 2023 yılında sürpriz diyebileceğimiz adetlere ulaşmış durumdayız. Yaklaşık 66 bin satılan elektrikli araçların ve satılan araçlarda yüzde 5.5’i oranlarına ulaşmış bulunmaktayız. Tabi yerli markamız TOGG ve Amerikan Tesla gibi global markaların Türkiye pazarına girmelerinin sonuca etkisi de önemli ölçüdedir. Yeteri derecede altyapı sağlandığında bu oranlar daha yukarı seviyelerde olacaktır. Gelişmiş ülkelere baktığımızda elektrikli araç kullanımı ciddi seviyelere ulaşmış durumdadır. Özelikle Çin elektrikli araç üretiminde ciddi yatırımlar yapmış bulunmakta. Çinli markaların Avrupa pazarına hızlı bir giriş yaptığını görmekteyiz. Türkiye 2023 yılına kadar Avrupa’ya en çok ihracat gerçekleştiren ülkeydi ancak Çin geçen yıl itibari ile en çok ihracat gerçekleştiren ülke konumuna geldi.

Otomotiv yedek parçada neler değişiyor ve otonom araçlara genel bakış

Otomotiv sektörü çok hızlı bir değişim ve gelişim süreci yaşıyor. Bunun günlük yaşamımızda etkisini görüyoruz. Birkaç yıl önce elektrikli araçları, otonom araçların portatiflerini konuşurken şu anda kullanımlarını, üretim adetlerini ve maliyetlerini konuşuyoruz. Süreç hızlı bir şekilde ilerliyor. İçinde bulunduğumuz süreçte sadece elektrikli araçlar değil bağlantılı otonom paylaşımlı ve hidrojen pillerinin içinde bulunduğu, batarya teknolojileri, şarj üniteleri, sürücü destek ve güvenlik sistemleri bu sistemlere yönelik arayüzlerin geliştirilmesi, araç ağırlıklarının azaltılması ve malzeme teknolojileri gibi pek çok alanda detaylı çalışmalar devam ediyor. Belki çok itiraz edilen alanlardan bir tanesi döngüsel ekonomi. Bataryaların dönüşümü nasıl olacak gibi konular önemli, yeni nesil araçlarda fiyat olarak aracın neredeyse üçte birlik fiyatını oluşturan batarya dönüşümü önem arz etmekte. Diğer önemli konulardan bir tanesi de dijitalleşme. Bahsettiğim hususlarla ilgili her türlü Ar-Ge çalışmaları devam etmekte. Bu çalışmalar beraberinde bütün alanlara etki etmekte, önümüzdeki dönemde global markalar ile beraber bilişim şirketlerini de otomotiv sektöründe daha çok konuşacağız. Yeni nesil araçlarda yazılım çok önemli konular arsında yer alıyor. Bu araçlar mekanik olmaktan ziyade bilgisayar tarzı bir makine olacak, bu çalışmalar sektörün her düzeyinde devam etmektedir. Tabi elektrikli araçların hayatımıza hızlı girmesine karşın, otonom araçlardaki değişim alt yapı ve bilgi birikimi yeterliliği açısından biraz daha zaman alacak gibi gözüküyor.

Ülkemiz otomotiv açısından bir üretim üssü konumunda. Ana sanayide olduğu kadar yan sanayimiz açısından bu gelişmeler ciddi önem arz etmekte. Türkiye yan sanayisi konvansiyonel araçlarda üretilen ve üretilebilecek aracın yüzde doksanını en üst kalitede üretebilecek bir seviyededir. Bunu aynı şekilde yeni nesil araçlarda da gerçekleştirecek seviyelere ulaşmamız gerekir. İklim bağlantılı politikalar sadece ürünü değil, üretme sürecini de kapsamakta. Sürdürebilirlik ile ilgili konularda yan sanayimizin de bu süreçte bu seviyeleri yakalamış olması gerekiyor. Türkiye’de otomotiv sektöründe global markalar ile entegre olmuş bir sistem var, birçok yan sanayi şirketimiz bu konuları yakından takip ediyor. Ama bunu daha geniş bir bağlamda özelikle imalat sanayisi içerinde yer alan orta küçük işletmelerimizin aynı düzeyde olduğunu söylememiz oldukça zor. Bu konu Türkiye açısından bir risk oluşturabilir. Ürettiğimiz araçların yüzde yetmişini ihraç eden bir ülkeyiz, bu yüzde yetmişin de yüzde seksenini Avrupa Birliği ülkelerine satıyoruz. Bu ülkemiz açısından bir risk oluşturmaktadır. Bizim iklim politikalarına yönelik kayıtsız kalmamız söz konusu olamayacak. Bu süreçte rekabet avantajlarını göz önünde bulundurarak sektörde sağladığımız avantajları korumak ve bu konuda eksikliklerimizi tamamlamak zorundayız.

2024’ün güzel haberlerin olacağı, sağlık ve huzur içinde geçireceğimiz, bol kazançlı bir yıl olmasını temenni ediyorum.

Salih Sami Atılgan

YEDPA Yönetim Kurulu Başkanı